Fusion of jungle and millenary temples
A stay in Cambodia in 2017 inspires to this recent series of works, in which stones and vegetation struggle for light, air and space. In paintings I show the whimsical shapes of the intertwining.

Khmer Rouge
Van 16 april 1975 tot 7 januari 1979 heerst in Cambodja het schrikbewind van de Rode Khmer. Dit betekent het einde van geld, onderwijs, boeddhisme en bewegingsvrijheid. Intellectuelen worden vermoord, alle bewoners van de steden moeten werken op het platteland. Iedereen in het land kent de uitdrukking ”drie jaar, acht maanden en twintig dagen”.
Cambodja wordt in 1979 veroverd/bevrijd door Vietnam, maar de Rode Khmer maakt het land nog zeker 10 jaar onveilig.
Na 1990 begint Cambodja langzamerhand aan de wederopbouw en wordt het ook weer toegankelijk voor buitenlanders.

Bevolkingsopbouw in 2017
In 2017 is slechts 4% van de bevolking boven de 65 jaar. Van 1975 tot 1979 zijn er op een bevolking van 7 miljoen tussen de  1,7 en 2 miljoen Cambodjanen vermoord, naast de miljoenen die gevlucht zijn.

Tempelcomplex Angkor
Het tempelcomplex van Angkor beslaat 160 vierkante kilometer en omvat ruim honderd archeologische gebouwen. Het is de historische hoofdstad van het Khmer Keizerrijk, gebouwd van de negende tot de dertiende eeuw, het culturele en spirituele hart van Cambodja. Het keizerrijk van Angkor raakt in verval als er wegen aangelegd worden; het gebied krijgt last van vijandige troepen en de mensen trekken weg. De tempels worden overwoekerd door het omringende oerwoud, blijven eeuwenlang verborgen en worden wakker gekust in de twintigste eeuw.

Toespraak in de Kanselarij, Leeuwarden, zondag 6 januari 2019

Mijn geschiedenis
Tekenen en naaien heb ik mijn hele leven gedaan, maar pas in 2003 ging ik naar de kunstacademie (Minerva), late roeping. Daarvóór was ik docent communicatieve vaardigheden (Nederlands, Frans en Spaans) op Hogeschool van Hall Larenstein in Groningen en Leeuwarden. Ik ben geboren in Zeddam, gelegen in een bosrijk gebied tegen de Duitse grens, in Gelderland.
Mijn werk gaat meestal over bomen.

Waarom bomen? Het zijn oude levende wezens in de natuur, die ongegeneerd hun voortplantingsdrift uiten. Je ziet eraan dat ze veel meegemaakt hebben. Daar waar ze de concurrentie aangaan met de cultuur, omhelzen ze die en zetten hem naar hun hand. Daar zijn mensen gevoelig voor.
In deze tentoonstelling zijn 3 soorten werken te zien:
1             De serie Cambodja: 16 schilderijen op papier en 1 op linnen, mijn meest recente serie,
2             Een boom in Beveren bij Antwerpen, Hof ter Saksen,
3             Een bos in Engeland, New Forest.

Angkor
Ik bezocht het tempelcomplex van Angkor, dat 160 vierkante kilometer beslaat en ruim honderd archeologische gebouwen omvat. Het is de historische hoofdstad van het Khmer Keizerrijk, gebouwd van de negende tot de dertiende eeuw, het culturele en spirituele hart van Cambodja.
Het keizerrijk van Angkor raakt in verval nadat er wegen aangelegd worden. Daardoor komt er contact met de buitenwereld, waardoor ook vijandelijke troepen erin kunnen. De mensen trekken weg. Dan neemt de natuur het over. De tempels worden overwoekerd door het omringende oerwoud, blijven eeuwenlang verborgen en worden wakker gekust in de twintigste eeuw. De strijd tussen natuur en cultuur is het thema dat steeds in mijn werk terugkomt.
In zestien schilderijen zijn de grillige vormen van de vervlechting te zien. Vaak kies ik details die mij aanspreken.
De serie is gemaakt met waterverf op papier. Daaroverheen komt een transparante primer. Die is nodig, omdat ik het schilderij afmaak met olieverf, die glad is aangebracht.
Waterverf en olieverf gedragen zich totaal verschillend. Door deze techniek toe te passen kan ik de voordelen van beide materialen gebruiken: waterverf kan ik zeer nat aanbrengen, het materiaal gaat zijn eigen gang, en droogt grillig op. Met olieverf kan ik vloeiende verlopen maken.
De onderlaag is dibond, een materiaal waar vaak foto’s op gelijmd worden.

Drieluik Where do you go
Ik teken een compositie op papier en daarna op linnen. Daarna maakt ik een onderlaag van vloeiende verf op het linnen. De compositie op papier neem ik over op katoen. Dit wordt de onderlaag voor de genaaide onderdelen. Op het katoen komt fiberfil en de genaaide toplaag van andere stoffen.
De genaaide delen bevestig ik op 3 manieren: met de hand genaaid op het linnen, aan de achterzijde over de rand geniet en met boekbinderslijm.

Waarom doe ik dit allemaal?
Om dat duidelijk te maken citeer ik een spreuk die ik tegenkwam in de Volkskrant, van Ilya Prigogine & Isabelle Stengers: ‘Het leven is geen product van toeval maar van natuurlijk processen, die orde creëren en die ruimte laten voor spontaniteit.’ (Orde uit chaos). Zij schetsen een verbond tussen mens en natuur, waardoor het leven kan zijn wat het altijd geweest is: origineel, creatief en vrij (Gerard Bodifee, 24 dec 2018).
Deze spreuk is van toepassing op het schilderij Where do you go. Dat is één grote chaos, maar om die chaos te maken is orde nodig. Er is enorm veel in te zien, iedereen ziet er andere dingen in, maar mij verveelt het nooit.
Ik zal vertellen waarop dit schilderij gebaseerd is. De bron is een omgevallen boom in New Forest. De natuur mag daar zijn gang gaan. Dus je treft een ravage van omgevallen bomen aan. Er zijn afgescheurde takken, stukken die aan het vergaan zijn en andere waar nog vitaliteit in zit, wortels die opgewipt zijn uit de grond, uitgespoeld door de regen en zwevend door de lucht.
Mijn werk gaat meestal over bomen, die abstraheer ik en ik geef er betekenis aan: kracht, vitaliteit, flexibiliteit, aanpassingsvermogen aan indringers, liefdevolle opname en omhelzing.
De serie Cambodja is in aardkleuren uitgevoerd, uit respect voor hun heiligdommen heb ik me beheerst in kleur. Als je in mijn atelier komt zie je dat mijn meeste schilderijen een explosie van kleur zijn.

De financiële kant
Een toehoorder merkt op: ‘Misschien een foute vraag, maar zit er ook een commerciële kant aan je werk, wil je dit graag verkopen?’
Mijn antwoord: ‘Jaa, ik wil dit heel graag verkopen.’
‘Oh, toch wel?’ Dit bracht enorme consternatie teweeg in het publiek.
Ik: ‘Waarom wil ik het verkopen? Je kunt het commercieel noemen, maar een kunstenaar is meestal niet commercieel. Als die een fatsoenlijk uurloon zou berekenen, wordt het kunstwerk te duur en verdient ze niets. Als je echt geld wilt verdienen, moet je een ander beroep kiezen. Maar wat het geld voor mij wel betekent is waardering . Dat mensen geld ervoor over hebben vind ik fijn.
En je hoeft niet perse een schilderij te kopen, om ervan te genieten. Als de prijs te hoog is voor je budget, kunt je altijd nog een catalogus kopen, waar de meeste van deze werken in staan.
Hiermee sluit ik het centrale gedeelte van deze bijeenkomst af. Neem rustig de tijd om hier rond te lopen, laat de schilderijen op je inwerken en geniet daarna van het concert.’